Artykuły

"Myśląca ręka 2017-2020" jest książką o ludziach, którzy tworzą teatr za kulisami - garderobianych, inspicjentach, charakteryzatorach... To smutna lektura. Rozmowa z Małgorzatą Szydłowską, scenografką, zastępczynią dyrektora teatru Łaźnia Nowa.

Renata Radłowska: Prawie wszyscy z 215 rzemieślników pracujących w 18 teatrach dramatycznych w Polsce to osoby wieku emerytalnym lub przedemerytalnym. Dlaczego młodzi nie chcą pracować w teatrze?

Małgorzata Szydłowska: Jest wielu ludzi, którzy kochają teatr, także młodych, ale praca krawcowych, stolarzy, garderobianych, charakteryzatorów i inspicjentów musi być też odpowiednio wynagradzana, a tymczasem pensje wielu z nich są poniżej średniej krajowej. Jest też drugi powód, który sprawia, że do grona rzemieślników teatralnych nie dołączają młodzi ludzie: nie ma szkoły, która by do tego przygotowywała. Tymczasem teatr nie może istnieć bez „duchów”, czyli ludzi, którzy są dla publiczności niewidzialni, a to właśnie oni wykonują kostiumy, budują scenografię, dbają o to, żeby aktorzy byli odpowiednio oświetleni i słyszalni, czuwają także nad przebiegiem całego przedstawienia.

Uszyć sukienkę chyba nie jest tak trudno?

– Zwykłą sukienkę potrafi uszyć każdy, kto skończył szkołę krawiecką, ale teatr nie jest miejscem, w którym się szyje zwykłe rzeczy. Teatralne krawcowe potrafią uszyć naprawdę wszystko, od bielizny po stroje z epoki i kostiumy bajkowych stworów. Czasem żartujemy, że potrafią stworzyć rzeczy, które nawet scenografom się nie śniły. Takie umiejętności wymagają wielu lat nauki.

Ale są mistrzowie, którzy mogliby wychowywać następców.

– Tak się działo, kiedy pracownie rzemieślnicze w teatrach były standardem. Mistrzowie mieli przestrzeń i czas, żeby szkolić kolejne pokolenia uczniów, ale od lat 90. część teatrów sukcesywnie te pracownie likwiduje. Zgubiło nas myślenie, że grupa osób pracujących na zapleczu to obciążenie finansowe dla teatru. Inwestowano w zespół, rozbudowywano administrację, a rzemieślników zwalniano. Jak będzie wyglądał teatr, kiedy zupełnie znikną? Aktorzy będą ubierani wyłącznie w stroje z sieciówek, a na scenie staną meble z Ikei? Trudno mi to sobie wyobrazić.

W ramach projektu „Myśląca ręka”, który zainicjowałaś, realizowane były, na przykład, warsztaty z ludźmi pracującymi za kulisami teatru. Uczestniczyło w nich dużo osób?

– Bardzo dużo. Ogromną popularnością cieszyły się m.in. warsztaty krawieckie, sceno-techniczne, z realizacji światła i wideo. Nie zabrakło też propozycji dla dzieci, które poznawały pracę inspicjenta i garderobianych. Daliśmy też widzom niepowtarzalną okazję obejrzenia spektakli od strony kulis.

Nadal wiele osób pyta, czy będzie jeszcze taka możliwość. Pandemia pokrzyżowała nam plany, ale książka „Myśląca ręka 2017-2020” pozwala zajrzeć za teatralne kulisy bez wychodzenia z domu. Znalazły się w niej m.in. rozmowy z rzemieślnikami, którzy pracują w Teatrze Słowackiego 20, 30, a nawet 40 lat i po raz pierwszy opowiedzieli o tajnikach swojej pracy. Książkę można pobrać bezpłatnie w formie e-booka ze strony internetowej Teatru Słowackiego [znajduje się w zakładce „aktualności” – red.].

Może teatr na stałe przeniesie się do wirtualnej rzeczywistości?

– Specyfiką teatru jest to, że aktorzy mają bezpośredni kontakt z widzem. Realizujemy spektakle online, część z nich odbywa się na żywo, ale zarówno twórcy, jak i publiczność doskonale zdają sobie sprawę, że to jest coś zupełnie innego. Podobnie jest z warsztatami, które realizowaliśmy. Prowadzenie ich online jest jakimś rozwiązaniem, ale nie jest w stanie zastąpić, bezpośredniego kontaktu z drugim człowiekiem i materią, której można na tych warsztatach dotknąć.

Warsztaty

Najbliższe warsztaty online odbędą się we wtorek, 22 grudnia, o godz. 12 i będą dotyczyły realizacji scenografii w technice 3D. Poprowadzi je Marcin Chlanda, scenograf, którego kostiumy i projekty scenografii można zobaczyć m.in. w spektaklu „Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną” i „Balladyna” w reż. Pawła Świątka. Szczegóły można znaleźć na stronie internetowej i Facebooku Teatru Słowackiego.