Artykuły

Inscenizacja Jacka Głomba bardzo prędko nęka widza natrętną myślą, że to stół jest głównym bohaterem, a pijaństwo jedyną metaforą losu a dużo literatury — usłyszałem w drodze do szatni po wtorkowej premierze. Prapremiera Mersi, czyli przypadki Szypowa Jacka Kondrackiego i Tomasza. Burskiego, którzy, czerpiąc z prozy Bułata Okudżawy, napisali scenariusz teatralnego widowiska, miała ciekawych gości. Adam Michnik bił brawo, Waldemar Krzysiek w kulisach żartował z „cierpienia dla sztuki”, a szef „Notatnika Teatralnego” Krzysztof Mieszkowski zabawiał rozmowami, ale bez widocznego entuzjazmu dla Mersi…. Oklaski trwały jednak tylko tak długo, by liczna obsada zdążyła odebrać kwiaty i powtórnie wyjść do ukłonów na scenę.

Wpisani w scenę

Trochę, się złoszczę, gdy teatr Jacka Głomba świadomie rezygnuje ze swego największego atutu — z odwagi burzenia konwencjonalnej przestrzeni teatralnej. Tym razem publiczność usiadła na składanych krzesełkach na scenie, jakby twórcy Mersi… — w intencji Okudżawy historycznego „wodewilu z myszką” - sugerowali, że zespołowi (poza muzycznym triem) brak mocy, by wciągnąć do tej gry widownię na kilkaset miejsc.

W 1862 r. policjanci byli tajni i carscy, więc są w tej scenicznej zabawce także łajdakami — skorumpowani i służalczy wobec zwierzchników, uzależnieni od siebie i refleksyjni co najwyżej jak bohaterowie „Rzepki” dla dzieci. Lew Tołstoj (pełen dystansu do zdarzeń na scenie Paweł Wolak), którego ochrona próbuje sprowokować do zawiązania antypaństwowego spisku, oprócz skłonności do alkoholizowania się, wygląda jak na obrazku w szkolnej czytance — ludzkie panisko, wielki pisarz, entuzjasta gimnastyki oraz oświaty ludu. W finale sztuki łowiąc ryby, „pociesza” nawet policyjnego krętacza Szypowa, mówiąc: Ja przepadnę, wy będziecie żyli wiecznie.

Mimo inkrustujących spektakl cytatów z Anny Kareniny odniosłem wrażenie, że omyłką Jacka Głomba było zawierzenie, że dość banalne, bo dotyczące umizgów, biesiad i hulanek życiowe „przypadki” Szypowa — agenta-wydrwigrosza, który umie wywinąć się carskiej machinie przemocy, bo sam korzysta z jej skorumpowania — to za mało na symbol współczesnego losu. Jakakolwiek scena Rewizora czy Zbrodni i kary ma w porównaniu z tym porażającą moc.

Być może wodewil

Może warto było zawierzyć aktorskim emploi i szarżować od początku do końca. Uwodzicielska, wodząca Szypowa na pokuszenie Dasia (Joanna Gonschorek) i rubaszna Maniona (Ola Maj) są krzykliwe i barwne jak ilustracje z Murziłki. Przymusowy transwestyta Muratów, chichotliwy, trzęsący się jak osika, ale i umiejący ryknąć jak lew (Tadeusz Ratuszniak), fantastycznie groteskowy jak figura z komedii dell’arte generał Potapow (Marek Sitarski), dzika i swawolna Cyganka (Katarzyna Dworak) — te postacie, osaczając Szypowa, wzbudzały najszczerszy (choć nie beztroski) śmiech widowni bogactwem min, ruchu scenicznego i gagów. Wypełniający środek sceny mebel zmieniał się to w szafę z trupami, to w drzwi do sypialni prężącej się jak kotka kochanki, w weselny stół, w chłopski wóz — z równą swobodą jak w pomost nad stawem w Jasnej Polanie.

W komicznych przekomarzaniach, spiskach, intrygach. polowaniach i biesiadach aktorzy Głomba ukazywali bolesną prawdę o spodleniu i karłowatości życia na policyjnej smyczy. Kiedy zaś próbowali powagi (jak w scenie zaręczynowego tańca czy podczas wędkowania na pomoście Tołstoja z Szypowem i rozmowy o tym, że tylko podli przetrwają), było papierowo, drętwo i nudno. Zaskakująco blado wypadł w tej inscenizacji Przemysław Bluszcz w roli Girosa. Tylko w scenie wspólnej toalety i snu z Szypowem oczarował salę. Jednak „psi” image aktora — po porywających wcześniej rolach charakterystycznych i szekspirowskich — wydal mi się dziwaczny. Bogdan Grzeszczak po raz"kolejny „był sobą”, a że umie bawić, śmieszył. Ale nie zrobił nic, by wykreować nietuzinkową postać.

Komiczne scenki, aktorskie wprawki, kabaretowe numery. Mało jak na Teatr im. Modrzejewskiej. Lepiej już poczytać Okudżawę.