Hasła

Obrzędowy, uroczysty pochód ze śpiewami, modlitwami i z obnoszeniem obiektów kultu. Jej ważne elementy to również: porządek postępowania, trasa przemarszu, stroje uczestników.

W tradycji polskiej p. wiąże się z liturgią chrześcijańską. Jej biblijnym prototypem jest wędrówka Narodu Wybranego do Ziemi Obiecanej, stanowiąca prefigurację ludu Bożego zmierzającego do nowego Jeruzalem. Widowiskowy charakter mają p. w Niedzielę Palmową i teoforyczna p. Bożego Ciała. Pierwsza z nich rozpoczyna Wielki Tydzień i organizowana jest na pamiątkę wjazdu Jezusa do Jerozolimy. Jej tradycje, wpisujące się w dramat liturgiczny, sięgają w Polsce XI w. W trakcie p. wykonywano m.in. hymn Gloria, laus et honor. Ważnymi rekwizytami do dziś pozostają palemki (najczęściej z bukszpanu). Tradycje wykonywania ogromnych palm kultywowane są m.in. na Kurpiach i na Orawie. Uroczystość Bożego Ciała obchodzona jest od XIII wieku. W dawnej Rzeczypospolitej do teatralizacji tego święta przyczynili się szczególnie jezuici. W pierwszej połowie XVII w. prowadzona przez nich Akademia Wileńska organizowała p. o wybitnie widowiskowym charakterze (żywe obrazy o tematyce biblijnej bądź alegorycznej). Niektóre z nich opisane zostały w okolicznościowych drukach: dwie przedstawił Walenty Bartoszewski: Pobudka na obchodzenie nabożne świątości rocznej tryumfu i pompy Ciała Bożego dana (Wilno 1614) oraz Dowody procesyjej w dzień Ciała Bożego (Wilno 1615). Obecnie spektakularność p. przejawia się np. dzięki regionalnym strojom ludowym (procesja w Łowiczu).

Widowiskowy charakter przybierają również p. rezurekcyjne oraz odpustowe.

Bibliografia

• Dąbrówka, Andrzej: Anything But a Game. Corpus Christi in Poland, „Quaestiones Medii Aevi Novae” 2002, nr 7;
• Liturgiczne łacińskie dramatyzacje Wielkiego Tygodnia XI–XVI w., oprac. Julian Lewański, Lublin 1999;
• Okoń, Jan: Dramat i teatr szkolny. Sceny jezuickie XVII wieku, Wrocław 1970;
• tenże: Retoryka a dogmat w parateatralnych procesjach jezuickich (Wilno 1614–1639) [w:] tenże: Na scenach jezuickich w dawnej Polsce (Rodzimość i europejskość), Warszawa 2006;
• Hasło: Procesja [w:] Encyklopedia katolicka, Lublin 2012, t. 16.