Stefan Martyka
MARTYKA Stefan Wacław (7 września 1909 Bochnia – 9 września 1951 Warszawa)
aktor, dyrektor teatru.
Był synem robotnika Stefana Martyki i Marii z Bigajów, mężem aktorki Marii Sierskiej, potem aktorki Zofii Lindorf. Po ukończeniu gimnazjum w Bochni studiował prawo na Uniwersytecie Jagiellońskim, ale przerwał studia z powodu choroby.
Współpracował z teatrami amatorskimi, m.in. w 1930 z Teatrem Domu Żołnierza w Krakowie. Potem wstąpił do szkoły dramatycznej w Warszawie i ukończył ją w 1932. W 1932–34 występował w Teatrach Miejskich w Wilnie, w sezonie 1934/35 w Teatrze Kameralnym w Częstochowie, w 1936–38 w Teatrze Polskim w Katowicach, w 1938–41 w Wilnie w Teatrach Miejskich, później w Teatrze Polskim. Grywał takie role, jak np. Królik (Niebieski ptak), Jankowski (Dziady), Staszek Szela (Turoń), Jasiek (Wesele), Reżyser (Wyzwolenie), Fouché (Madame Sans-Gêne), Kleant (Świętoszek).
Podczas okupacji niemieckiej prowadził wraz z Mieczysławem Szpakiewiczem tajne Studio Dramatyczne w Wilnie. W październiku 1944 objął dyrekcję Państwowych Teatrów Polskich w Wilnie i kierował nimi do kwietnia 1945.
Po przeniesieniu się do Warszawy objął stanowisko zastępcy dyrektora Departamentu Teatrów w Ministerstwie Kultury i Sztuki, a jesienią 1945 został wicedyrektorem (później zaś dyrektorem) Teatru Polskiego w Warszawie. W tym czasie nie występował już na scenie, natomiast współpracował z Polskim Radiem jako recytator oraz lektor „Fali 49”.
Był członkiem PPR, potem PZPR. Zginął zastrzelony we własnym mieszkaniu. W rok później odbył się proces polityczny sprawców tego zabójstwa. 22 września 1952 Wojskowy Sąd Rejonowy skazał pięć osób na karę śmierci.
Bibliografia
Łoza: Czy wiesz I (il.); Express Wiecz. 1951 nr 244; Teatr 1951 nr 9/10; Trybuna Ludu 1951 nr 255, 256; Akta SPATiF nr 117; Programy, IS PAN.
Ikonografia
Fot. pryw. – MTWarszawa.
Nagrania
Role (Niezwyciężona jedenastka, Perła z korony, Historia jednej przyjaźni, Miód w sercu, Konstytucja) – Arch. Dok. Mechanicznej.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1765–1965, Warszawa 1973.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.